تعریف چند مفهوم پایه: کرسی نظریه‌پردازی، کرسی آزاد اندیشی، مناظره و محفل بحث‌و‌گفتگو
کرسی نظریه‌پردازی، کرسی آزاداندیشی و مناظره
این مدت آن‌قدر سرمان شلوغ بوده که فقط محفل‌های زنانه در این خانه به لطف همسرمان شکل‌گرفته و فرصتی برای ما پیش نیامده تا مطلبی بنویسیم و یادداشتی از انبوه موّاج اندیشه‌مان با شما به اشتراک بگذاریم؛ اما نیاز دوستان جوان ما در دانشگاه‌ها و ناراحتی ما بابت نشانی غلط مسئولین باعث شد تا برای فهم این اصطلاحات و مفاهیم چندخطی بنگاریم ولو بدون بهره‌گیری از هیچ‌یک از زیبایی‌های ادبی و هنری و ژورنالیستی.
وضع آشفته کرسی‌ها
پس از صحبت امام خامنهای مبنی بر ایجاد کرسی‌ها و اعتراض شدید الحن ایشان[1] مبنی بر عدم اجرای آن در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها ارگان‌های دولتی لطف فرموده و آیین‌نامه‌هایی برای این امر ایجاد کردند که تقاضا می‌کنم یک نیم‌نگاهی به آن‌ها بیاندازید[2][3]. همچنین مقالاتی مجهز به انواع منابع نوشته شد که دانشجو را گیج‌تر کرد! مشکل اصلی این بود که تعاریف آن‌ها از این اصطلاحات تعریف کاربردی نبود[4] و اصولاً دانشجو فرق این مفاهیم را متوجه نمی‌شد چه برسد به اینکه بخواهد برگزار کند! از همین رو تصمیم گرفتیم تا برداشت خود را درباره این تعاریف بنویسیم:
تعریف کرسی نظریه‌پردازی (کرسی نظریه‌پردازی چیست؟)
کرسی یعنی تریبون علمی، یعنی کلاس درس! چون در کلاس درس استاد دانشگاه/حوزه موظف است آن سرفصل درسی را که از پیش تعیین‌شده به دانشجو/طلبه ارائه دهد تا دانشجو در انتهای ترم آن درس بخصوص را با آن محتوی بخصوص پاس کند. پس برای تولید علم جدید استاد آن رشته می‌بایست در زمان و مکان دیگری به ارائه نظریات خود به‌صورت آزادانه بپردازد. این یعنی کرسی نظریه‌پردازی.
- کرسی نظریه‌پردازی مختص استادی است که در آن رشته به‌تمامی نظریات به‌روز آن رشته مسلط است و خود دارای نظریه‌ای پخته و دارای توان رقابت با نظریه‌های موجود است.
- در کرسی نظریه‌پردازی نه داور نیاز است، نه مجری و نه غیرهم. فضای این کرسی عیناً همانند یک کلاس است با این تفاوت که دانشجو/طلبه برای نمره یا درس به‌اجبار در کلاس حاضر نشده و تنها به دلیل تشنگی برای شنیدن یک نظریه جدید در رشته مورد علاقه‌اش در آن کلاس حضور یافته؛ و اگر هم سؤالی دارد در انتهای کلاس خواهد پرسید تا بیشتر به ابعاد پیچیده این نظریه جدید واقف شود.
تعریف کرسی آزاداندیشی (کرسی آزاداندیشی چیست؟)
کرسی یعنی کلاس درس! اما گاهی دانشجوی کارشناسی ارشد برای دانشجویان کارشناسی کلاس برگزار می‌کند. کرسی آزاداندیشی یعنی این! یعنی یک دانشجوی علاقه‌مند در یک موضوع بخصوص تحقیق کرده؛ می‌خواهد مطلب خود را ارائه دهد. خوب اگر این تحقیق سفارش فلان استاد یا جزو نمره فلان درس نباشد که نمی‌شود سر کلاسی ارائه‌اش داد.
- کرسی آزاداندیشی جایگاه دانشجویانی است که در موضوعی حرفی برای گفتن دارند و یا در موضوعی تحقیقی کرده و مستنداتی جمع کرده و تمایل دارند آن را به دست دیگران برسانند. حال این حرف/تحقیق خواه انتقادی باشد یا تحلیلی یا تبیینی. مهم این است که قوت کافی ندارد تا به نظریه‌ای در آن رشته علمی تبدیل شود.
- کرسی آزاداندیشی برای دانشجویانی است که صرفاً نمی‌خواهند درس‌ها را پاس کنند و مدرکی دست‌وپا کنند. بلکه جایی است که میتوانند حرف جدید در رشته خود بزنند و آن را به دست استادان و دیگر دوستانشان برسانند.
- کرسی آزاداندیشی ملزوماتی دارد: یک لپ‌تاپ و پروژکتور! چون قرار است مستندات به مخاطبین ارائه شود و حرف‌ها آن‌قدرها هم بی‌سند نیست.
- کرسی آزاداندیشی هم نیاز به داور و مجری و غیر هم ندارد، زیرا یک کلاس درس است؛ اما مخاطبان شاید بتوانند در همان حین صحبت‌های ارائه‌دهنده به او اشکال کنند و سؤال بپرسند تا هم مطلب او چکش بخورد و هم توانایی شخص‌اش در کلاس‌داری بالا برود.[5]
تعریف مناظره (مناظره چیست؟)
مناظره از باب مفاعله با مصدر نظر! یعنی هرکسی نظر خودش را بگوید. این یعنی دو نفر که درباره یک موضوع نظرات متفاوتی دارند به تقابل و جدال احسن ‹با تمامی خصوصیات جدال احسن از منظر قرآن› بپردازند. تا مخاطبان از بین این دو نظر آن‌که صائب‌تر و پخته‌تر است را انتخاب کنند.
- مناظره معمولاً روشی است بسیار جذاب برای ارائه مطلب به مخاطب.
- معمولاً در بحث مناظره (شیوه دیالکتیکی) جرقه‌های زیادی به ذهن مخاطبان زده می‌شود و مخاطبین را «وادار» به فکر کردن می‌کند تا بین دو نظر مخالف یکی را انتخاب کنند؛ یا این دو نظر را جمع زده و با اصلاحاتی در ذهنشان نظر سومی را ایجاد کنند.
- مناظره برای موضوعاتی مناسب است که مخاطبین در آن عوام محسوب شده و مخاطبین در سطحی نیستند تا در کرسیهای آزاداندیشی با موضوع مشابه حضور پیدا کنند.
- در مناظره، مخاطبین هیچ پرسشی را نمی‌توانند مطرح کنند و فقط ناظر مناظره هستند.
- در مناظره مناسب است تا فرم نظرسنجی توزیع‌شده و موضوع مورد بحث به تعداد مناسبی شاخص تفکیک شود تا مخاطبین در هرکدام از این شاخص‌ها انتخاب کنند که کدام طرف مناظره موفق بوده.
- مناظره می‌تواند به‌صورت مکتوب بین دو استاد دانشگاه پیرامون یک موضوع باشد و محل آن در یک نشریه دانشجویی.
- مناظره به‌صورت تریبون آزاد نیز می‌تواند شکل بگیرد و در آن تعداد زیادی دانشجو درباره یک موضوع به‌صورت پشت‌سرهم شرکت کرده و هر یک به مدت‌زمان مشخصی بحثِ نفرِ مخالفِ قبلی را پاسخ می‌دهد. (این الگو را به دلایل زیادی نمی‌پسندم)
تعریف گعده‌های مباحثه (مباحثه چیست؟)
هرگاه دو، یا چند نفر به‌صورت دایره‌وار نشسته و پیرامون مبحثی شروع به گفتگو کنند، به آن مباحثه گوییم. مثال واضح آن مهمانی‌های خانوادگی است که افراد با سطوح مختلف دورهم نشسته و بدون آورده قبلی درباره موضوعی بحث می‌کنند.
- در مباحثه سطح افراد یکسان نیست، بعضی افراد در موضوع مسلط‌تر و بعضی در حاشیه‌اند و از گفت‌وگو بهره می‌برند.
- در مباحثه هم داور نیاز است (در محفل مهمانی خانوادگی می‌شود ریش‌سفید جمع) و هم مجری و باقی ملزومات چون معمولاً این مجالس به علت صحبت کردن افراد مختلف به درازا می‌کشد.
- شاخصه دیگر مباحثه این است که کسی مطلب علمی ارائه نمی‌دهد بلکه افراد نظریات خود را پیرامون موضوع علمی بیان می‌کنند و نظریات او به‌وسیله دیگران در بوته نقد و تأیید قرار می‌گیرد.
- این الگو برای موضوعات سیاسی روز مناسب است تا مخالفین احساس امنیت بیشتری کرده و موافقین حس کمبود محتوای کمتری کنند و الفت و همدلی بیشتر حفظ گردد.
- همچنین این الگو به‌صورت محلی می‌تواند در خود دفتر تشکل‌ها پیاده شود.
البته برای چهار دسته بالا می‌توان حدودوثغور بسیار دیگری مشخص کرد و بسیار دقیق‌تر آن‌ها را تعریف کرد که در آن صورت بعضی از بندهایی که بنده در بالا نوشتم می‌بایست حذف یا تغییر جدی کنند اما برای یک تعریف کلی به نظرم این مقدار کفایت می‌کند تا دانشجو تفکیک مناسبی از این موارد برایش دست بدهد؛ و با تأسف بسیار می‌بیند که بسیاری از کرسی‌هایی که در دانشگاهش برگزارشده گعده مباحثه بوده در دور میز کنفرانس یا سالن همایش! و حداکثر یک مناظره علمی-ژورنالیستی! شاید الآن بهتر بتوان متوجه شد چرا امام خامنهای بعد از آن‌همه کرسی‌هایی که برگزار شد این‌طور نهیب می‌زند که چرا یک کرسی هم برگزار نشده و چرا در پایگاه ایشان کرسی‌ها ذیل فیش گفتمان‌سازی دسته‌بندی شده است.
بیش از این شمارا با مسئولین تشکل و دانشگاهتان در نمی‌اندازم. خدا همه‌مان را در راهش ثابت‌قدم بدارد.
[2] آیین‌نامه تشکیل کرسیهای آزاداندیشی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی
[3] آیین‌نامه تشکیل کرسیهای آزاداندیشی مصوب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
[4] برای درک این ‹الم›؛ فارغ از اینکه دانشجو هستید یا طلبه یا شغل آزاد دارید لطفاً نیم‌نگاهی به این صفحات بیاندازید: اینجا و اینجا و اینجا و اینجا و اینجا و اینجا و اینجا
[5] شاید اینجا این سؤال مطرح شود که چرا در کرسی نظریه‌پردازی سؤال‌ها باشد آخر کلاس و حتی سؤال‌ها فقط مکتوب ارائه شود اما در کرسی آزاداندیشی در حین ارائه اشکال و سؤال وارد شود. پاسخ این است که استاد مسلمی که در حال ارائه نظریه جدید خود در علم است به جوانب آن بسیار فکر کرده و از هر لحاظ اتقان آن را آزموده و به علت سنگینی و پیچیدگی بحث اگر رشته کلام را از استاد بگیرید دیگر مستمعین برای فهم مطلب قطعاً دچار مشکل خواهند شد و از آن‌سو احتمال اینکه سؤال شما وارد نباشد بسیار بیشتر است.
ممنون از حسن نظرتون
ما رو لینک نمی کنید؟
ما از قوانین متداول پیرامون لینک‌دهی در فضای سایبر تبعیت نمی‌کنیم و الزاما لینک‌دادن از سوی ما به معنی درخواست لینک‌بک از طرف مقابل نیست؛ همچنین این معنی از سمت مقابل نیز صادق است. :)